Jod (z łac. Iodum) I

Można go znaleźć w śladowych ilościach niemal wszędzie: w wodzie, glebie, skałach, roślinach, zwierzętach i ludziach. Największym źródłem jodu jest woda morska, mieszcząca około 34,5 mln ton. Jednak stężenia są tak niskie – średnio od 50 do 60 części na miliard (ppb) – że bezpośrednia ekstrakcja nie jest możliwa.

Niemetal, tworzy ciemne kryształy o charakterystycznym zapachu, mniej aktywny chemicznie niż chlor i fluor. Słabo rozpuszcza się w wodzie, ale dobrze rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych, roztwory jodu przyjmują barwę fioletową. Wodny roztwór jodu i jodku potasu (płyn Lugola) tworzy charakterystyczny niebieski kolor w reakcji ze skrobią. Pod wpływem ciepła sublimuje z formy stałej do gazowej bez przechodzenia przez fazę ciekłą.

HI, NaIO3, KIO3, CuI2, Zn(IO3)2

Jod otrzymuje się jako produkt uboczny przy produkcji saletry chilijskiej. W metodzie tej jodany częściowo redukuje się do jodków, które następnie po zakwaszeniu reagują z nierozłożonymi jodanami, tworząc wolny jod. Większość jodu przemysłowego na świecie pozyskiwana jest z solanek (wody silnie nasyconej solą) wydobywanych w odwiertach gazowych w Japonii oraz z rudy caliche wydobywanej na pustyni Atakama w północnym Chile. W Stanach Zjednoczonych jod pozyskiwany jest z solanek głębinowych w północnej Oklahomie.

Jod ma szereg zastosowań komercyjnych i można go znaleźć w różnych środkach farmaceutycznych, środkach dezynfekcyjnych, tuszach i barwnikach, katalizatorach, chemikaliach fotograficznych i suplementach pasz dla zwierząt. Jod jest istotnym składnikiem diety, ponieważ jest niezbędny do produkcji hormonów tarczycy, w medycynie używany w postaci jodyny lub jodków do dezynfekcji skaleczeń i ran oraz jako wewnętrzne środki kontrastowe w technikach obrazowania, takich jak tomografia komputerowa (CT), radiografia i fluoroskopia. Pierwiastek ten jest używany w reakcjach chemicznych w chemii organicznej. Izotop jodu 131 jest wykorzystywany w scyntygrafii tarczycy.

Liderem produkcji jodu na świecie są Stany Zjednoczone. Ważnymi producentami są również Azerbejdżan, Chile, Indonezja, Japonia i Rosja.

Jod odgrywa kluczową rolę w produkcji hormonów tarczycy - tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3). Niedobór jodu może prowadzić do zaburzeń funkcji tarczycy, w tym wola (powiększenia tarczycy), niepełnosprawności intelektualnej i kretynizmu. Aby zapobiec niedoborom jodu w diecie, w niektórych krajach dodaje się jod do soli kuchennej, co jest znane jako jodowanie soli. Nawet u zwierząt może rozwinąć się wole z powodu niedoboru jodu. Wole nie są rzadkością u psów, bydła, kóz, ptaków i ryb. Nazwa "jod" pochodzi od greckiego słowa "iodes", co oznacza "fioletowy", nawiązując do charakterystycznego koloru pary jodu. Fotografia była pierwszym komercyjnym zastosowaniem jodu. W 1839 roku Louis Daguerre wynalazł metodę tworzenia obrazów zwaną dagerotypami na cienkich arkuszach metalu. Jod jest składnikiem opadu jądrowego, czyli pozostałości materiału radioaktywnego spadającego z nieba po wybuchu nuklearnym. Osoby przebywające w obszarze radioaktywnym są narażone na wdychanie lub spożycie jodu, który w dużych dawkach jest wysoce toksyczny.